ÖZET Ateş-Gü eş, la ı spo dü ası da a e alı ku uluşu e hızlı ükselişi le olduğu kada , a ide ta ih sah esi de ka ol ası la da e ak u a dı a i kulüptü . A ak spo ta ihi izde u kulüp, çoğu za a o ta a çıkışı da ol o a a spo -dışı et e le i dele ede , al ız a Galatasa a ö eti i deki i iç ölü e i ü ü ü ola ak ele alı aktadı . Bu çalış ada, dö e i gazete e de gile i de e ala ha e e azıla i ele e ek, Ateş-Gü eş Kulü ü ü e udi eti siyasi, toplumsal ve ekonomik dina ikle le ilişkisi içi de ta tışıla aktı . Kulü ü sı a dışı hikâ esi, ta ihsel ağla ı a otu tula ak e ide azıldığı da, Galatasa a Kulü ü içi de aşa a a laş azlığı , aslı da de letçi e li e al elitle i spo politikala ı a ası daki fa klılığı a sıttığı o ta a çıka aktı . A ı a Ateş-Gü eş i ku u u kad osu u ge ek si asi, ge ek esleki ö eli le i e akıldığı da, kulü ü de leti li e al ka adı ile ku duğu ilişki de a dı la a aktı . Bu akale, AteşGü eş Kulü ü ü ta ihi üze i de e ke Cu hu i et eliti i spo a akışı, fut ola atfedile toplu sal işle le , fut ol a iası daki güç ilişkile i e iktida la uzlaş a eka iz ala ı hakkı da e i ilgile o ta a ko a ak, spo ta ihi ize katkıda ulu a ı a açla aktadı . ABSTRACT Ateş-Gü eş Clu is a attractive subject of inquiry, thanks to its adventurous establishment and rapid rise as well as its sudden disappearance from the historical scene. In Turkish sports history, however, the club is usually described only through the administrative conflict within the Galatasaray Sports Club, but without considering the factors other than the sporting ones. Examining the newspapers and the sport journals of the period, this study discusses the e iste e of Ateş-Gü eş i elatio ith politi al, so ial a d e o o i d a i s. As the lu s sto is e itte i its historical context, it becomes apparent that the split within Galatasaray Club actually reflects the difference in sport politics of the li e al a d the statist uli g elites. Mo eo e , a a al sis of the Ateş-Gü eş fou de s politi al and occupational background highlights the close relation of the club with the liberal wing of the state. This article aims to contribute to Turkish sports history by revealing new information about the sporting approaches of the early Republican elites, the social functions attributed to football, the power relations in the football world and the methods of reconciliation with the political authority. ATEŞ-GÜNEŞ KULÜBÜ 1933-1938 “po ta ihi izde Ateş-Gü eş Kulü ü ü kısa a a e te esa ö küsü çoğu za a Galatasaray Kulübü de aşa a a atö lük e p ofes o ellik a ı ı a da alı i Bu a latı a gö e 1930 la ı ko u ası ı iste e Ö iş i çektiği ölü e üzerinden ele alı ı . aşı da Galatasaray Spor Kulübü ve Lisesi a ası daki o ga ik kulüp yönetimi dışa ı da fut ol u alı uhalif i g up p ofes o elliği sa u ağı ası a ka şıyken, başı ı Yusuf )i a aktadı . Kulüp ü esi Eş ef Şefik Atabe i Olimpiyat De gisi de Galatasaray fut ol takı ı ale hi e azdığı azıla ile i sü üle ek kulüpte ih aç edil esi ile hız kaza a ta afı da sa ı kı sü e i so u da Galatasa a da ızı e kle e ale is i Gü eş ola ak değişti ile a ıla profesyonelleş e a daşla ı adı la Ateş-Gü eş kurulur. Bi sü e so a Atatü k ü isteği le kulü ü ap aktadı . Gü eş, 1937-1938 İsta aşka lığı ı da Atatü k ü a e i Ce at A as Gü e ul ligi i şa pi o ola ak ta a la acak; ancak Atatü k ü ölü ü de kısa i sü e so a kapatıla aktı .1 Bu a gı a latı ı verilmektedir. Ku tha dışı da i takı ka akla da konu ile ilgili fa klı Fişek, ta tış a ı a atö lük-p ofes o ellik a ı ı ı Gü eş i de leti kulü ü ola ak itele ektedi . Ce at A Gü eş Kulü ü a ası daki ilişki, kulü e i takı ilgilere de yer ötesi e taşı a ak, as Gü e üze i de gelişe Atatü k e a ı alıkla eşliği de aşa ı ı geti e ana etken olarak belirlen işti . Gü eş i Atatü k ü ölü ü de kısa i sü e so a kapatıldığı iddiası da u ağla da a la la dı ıl ak iste ektedi .2 Meh et Ali Gökaçtı ise Ateş-Gü eş se ü e i e ge iş e a ı dığı ufuk açı ı kita ı da, kulübü ku a eki i İş Ba kası çe esiyle ağla tıla ı ı gözle ö ü e sermektedir. Galatasa a da a ıla ak Ateş-Gü eş i ku a grubun lideri Yusuf )i a Ö iş İş Ba kası İsta ul Şu esi üdü üdü e a ı za a da Celal Ba a a akı lığı ile ili e beraber Galatasa a da istifa ede le i a ısı a akı ı da İş Ba kası ı çeşitli kade ele i de çalışa kişile di .3 Abdülkadir Yücelman da ta tış a a ölü i isi di . Ö iş ile e ze i açıda aklaşa ak, Galatasa a daki e i si asi uza tıla ı a işa et et işti . Yü el a a gö e a atö lüğü sa u a la ı İ ö ü ü, p ofes o ellikte a a ola la ı ise Ba a ı olduğu pekâlâ söylenebilir.4 Aslı da spo aza la ı ızı çoğu, i i i e akı ifade ve argümanlar kullanarak Gü eş i o ta a çıkışı da spor-dışı etmenlerin de Cem Ata e oğlu. 1453-1991 Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi İsta ul: Fotospo Ya ı la ı, , s. 127. Türk Fut ol Ta ihi İsta ul: Tü ki e Fut ol Fede as o u Ya ı la ı, , Cilt I, s. . 2 Ahmet Çakı . Galatasaray Spor Kulübü Tarihi İsta ul: De i Aja s Ya ı la ı, , s. . 3 Mehmet Ali Gökaçtı. Bizi İçi Oy a: Türkiye’de Fut ol ve “iyaset İsta ul: İletişi Ya ı la ı, ss. 144. 4 Abdülkadir Yücelman. İ ö ü Ba a Çekişti Galatasa a Bölü dü Cumhuriyet Spor Eki, Ma ıs . 1 ol o adığı ı dile geti ek iste işti . A ak kulakta kulağa a ıla ak, teke ü le ge çeklik kaza a hikâyelerin yerine, dönemin gazete ve dergile i de e ala ha e e azıla doğ ultusu da i gerçeklik kurgusu spo ta ihçiliği izi sela eti açısı da daha makul gözükmektedir. Ateş-Gü eş Kulü ü ü sı a dışı hikâ esi, ta ihsel ağla ı a otu tula ak e ide azıldığı da, e ke Cu hu i et döneminde siyasi elitle i spo a akışı, fut ola atfettikle i toplu sal işle le , fut ol a iası daki güç ilişkile i e fut ol ö de le i i iktida la uzlaş a eka iz ala ı hakkı da ize ö e li ilgile verecektir. ** 1930 lu ılla , Bü ük Buh a ile içi e kapanan Türkiye ekonomisinde devletin nüfuzunun gittikçe a ttığı, eko o i e pa alel içi de toplu sal ha atı he ala ı da Ke alist iktida ı aktö ola ak ça pı ı içi de ö pla a çıktığı i dö e asıl ola ak hatı la ı . “ağlıkta eğiti e, sa atta tüketim biçimlerine devletin her unsuru milli birer da a ola ak ele aldığı ge iş toplu sal elpazede spo u da oldukça ö e li i e i a dır. Devletçi elitler, spo u i beden terbiyesi zihniyeti içi de kitlele i sağlıklı kıla il e i yolu olarak değe le di mektedir. Bu ağla da Kemalist fizik kültürü nezdinde i i oş za a uğ aşı da zi ade e sa aş koşulla ı a hazı la a il e i ü adele i, eka etçi e saldı ga i ö le i le fut olu i ko u u olduğu u iddia et ek güç gözükmektedir. Bununla birlikte siyasal elitle a ası da fut ol ko usu da ta a la ı la i ko se süs olduğu u söylemek de ü kü değildi .5 Bili diği gi i İttihatçıla özellikle Balka “a aşı ılla ı da iti a e gerek yeni spor kulüpleri kurarak, gerekse Tü k takı la ı ile işgal takı la ı arası da maçlar düzenleyerek milliyetçi o ilizas o ağla ı da fut olu kitlesel azi esi de a a la a olu a git işle dir.6 1930 la ı si asal elitle i a ası da da fut olu , dejenere e fa dasız i spo olduğu a i a a la ı aksi e, hem kitlele i ede te i esi e teş ik et e i , he de ulusla a ası platfo da ülkeyi temsil etmenin bir a a ı olduğu u düşü e le i sa ısı az değildir. Bu anlamda devletin futbola akışı da ikili bir tutumun haki olduğu söylenebilir. 1930 la ı aşı da spo çe ele i de dö e ta tış ala , spo u u t sathı da i kişafı ı asıl sağla a ağı sorusu a odakla ı o du. Tü ki e İd a Ce i etle i İttifakı ı (TİCİ) Kemalist fizik kültür a la ışı ı ta a la ı la ha ata geçi e ediği düşü esi e i i ö eti biçimi a a ışı ı Yiğit Akı . A ahatla ı ile Cu hu i et Dö e i de Bede Te i esi e “po Politikala ı. Toplum ve Bilim, no. 103, 2005. 6 Kendisi de eski i fut ol u ola Ali Na i i üta eke ılla ı da Tü k takı la ı ı ga i üsli le ile aptığı açla a ilişki du gula ı dikkate değe di . Her gü gazete aşı da öğre ek fırsatı ı ulduğu şeylerle mütarekenin a ıları içi e öyle si iş ve azı ru ları arsızlıkları hepi iz içi öyle keski ızdıraplar hali e gel işti ki, e artık o sahada oy aya ço ukları irer fut ol oyu usu olarak gör üyor, göre iyordu . O ço uklar sa ki irer kahra a ve o aç da, aç a ı altı da at h a i al is i altı da ütü a asile düş a a ir ye e ve ye il e kavgası idi. Fut ol Müke el Bi Milli Mü adele “ilahıdı ! Olimpiyat, no: 160. 5 doğu uştu.7 De leti odeli i ö ek alı spo ala ı daki nüfuzunun arttığı ası ge ektiği i a ı güç kaza u dö e yönetsel anlamda Almanya a a aşladı. Niha eti de ılı da Al a uz a la da alı a destekle Tü k “po Ku u u kuruldu. Bununla beraber bu tarihe kadar geçen süreç içinde spor efkâ ı daki ta tış ala ı nispeten özgür biçimde sürdürüle ildiği görülüyordu. Öne sü üle fiki le a ası da kuşkusuz e dikkat çeke i Türk futbolunun ancak A upa da olduğu gi i p ofes o elleş e ile gelişe ile eği düşü esiydi. Bu düşü e i sa u a la a ası da Yusuf )i a Ö iş, Ulvi Yenal, Adil Gi a , Ke al ‘ıfat Kalpakçıoğlu e Eş ef Şefik Ata e ilk akla gelenlerdi. Dönemin ünlü spor dergisi Olimpiyat ı üstle diği sö le e ili di. Derginin teşkilatı ı ta ihli p ofes o elleş e ta afta la ı ı . sa ısı da, spo daki ge iliği ede i ola ak spo ozuk du u u göste il ekte di. A upa da spo ida e iliği ücrete ta i olduğu içi işle i daha i tiza lı ü üdüğü iddia edile ek, Tü ki e de de ö e li ida i azifele i ağla ası ö e ilmekteydi. A ı a de gi, spo kulüple i i ulu aşı dakile i aaşa daha fazla ulusla a ası te asla da ası ge ektiği i altı ı çiz ekte di. Bu şekilde fut ol ula ı sık e i kâ ı ula ile ekle i, o u ta zla ı ı gelişti e ekle i, spo u he şu esi içi sahala söz ülüğü ü u taza u taza spo ap a lokalle e apıl ası ı zo u lu hale gele eği e halkı fut ola ilgisi i a ta ağı düşü ül ekte di.8 Be ze şekilde Ke al ‘ıfat Kalpakçıoğlu da futbolun yükselmesinin yolunun beynelmilel temaslardan geçtiği i sö le ekte di. “la a e Ad i a gi i özel ka şılaş ala ap ak üze e u tdışı da gele takı la fut olu uzu geliş esi e ö e li katkıla sağla ıştı e u tip te asla ı sa ısı ı a t ası gerekmekteydi.9 Bi ol a a aşka p ofes o elleş e ta afta ı Adil Giray a gö e ise p ofes o el kulüple i illi fut ol teşekkülle i in beynelmilel sahada muvaffakiyet göstermesine a tık imkân kal adığı bir gerçekti.10 Gö üldüğü gi i, p ofes o elleş e ta tış ala ı gü ü ü ülke içi değil, ulusla a ası i ge ekçe ile illi i hassasi ette al akta dı. Ancak bu şekilde fa klı kolektif ki likle ü et e pota si eli ile illi i liği tehdit ettiği düşü üle kulüpleri i i le i a ası daki i spo u geliş esi e üsaade edile ili di. Bu ede le mevcut eka et profesyo elleş e sö le i de asla p ofes o ellik ulusal değil, ulusla a ası i ağla da eş ui et kaza e ul a akta; akta dı. Arzulanan p ofes o elleş e i futbol alt apısı eksik i ülkede e gi i so uçla a ge e kala ile eği de ise bahsedilmemekte; bilakis ulusla a ası düzle de kaza ıla ak aşa ıla ö pla a alı kapa a ülke i e e i te asla üze i de akta dı. Belki içe e ide dışa ı a açıl ası fikrinin de iktidar nezdinde olu lu ka şıla a ile eği düşü ülü o du. Akı . Gür üz ve Yavuz Evlatlar Erke Cu huriyet’te Bede Ter iyesi ve “por İsta ul: İletişi , s. 69. Düşü üle ek Bi Nokta: Be el ilel Maçla e Kulüple i izi Vazifesi Olimpiyat, 17 Eylül 1932, no:73. 9 Ke al ‘ıfat Kalpakçıoğlu. Me leketi izde e İç Şehi le i izde Fut olu Nasıl Yükselte ili iz Olimpiyat, 29 Temmuz 1933, no: 118. 10 Adil Giray. P ofes o ellik Bahisle i Aldı Yü üdü Olimpiyat, Şu at 1933, no: 96. 7 8 Oli pi at De gisi de aza e uka ıda ismi geçen spo ada la ı ı bir araya getiren tek ortak nokta profesyonellik değildi. Bu isi le a ı za a da Galatasa a da a ıla ak Ateş-Güneş i ku a ak eki i aşı da gel ekte di. İçle i deki e etkili isi kuşkusuz Yusuf Ziya Ö iş ti. Ö iş, Galatasara Lisesi in a dı da eğiti i i sürdürmek a a ı la İs iç e e git iş, u ada kaldığı altı ıl o u a ülke i ö e li takı la ı da “e ette FC de fut ol o a ıştı. Ö iş, İs iç e “po Teşkilatı Niza ılı da İsta ul a dönen a esi ni tercüme ederek Tü ki e İd a Ce i etle i İttifakı ı ku ul ası da ö e li ol o adı. A ı a ılı da Futbol Heyet-i Müttehidesi i ku a ak bugünkü Tü ki e Fut ol Fede as o u u da te eli i ata aktı.11 P ofes o elliği fut olu geliş esi de ö koşul olduğu a i a a Ö iş, fede as o defa yaba ı i a t e ö ü ülke e geti aslı da li ılla ı aşı a da a a ala ı da Ali “a i Ye i de aşka lığı dö e i de illi takı ı çalıştı ası su eti le ilk işti. Yusuf )i a Be i Galatasa a Kulü ü içi deki üfuzu akta dı. İlk kuşak Galatasa a lıla ola ak ta ı la a ile eği iz ve ulu duğu kıde li ü ele , Bi i i Dü a “a aşı ılla ı da kulüple ilişkile i i kes ek zo u da kal ışla dı. İşte Yusuf )i a Be e i g up a kadaşı, kulübün zor günler geçi diği bu dönemde kulübe sahip çık ışla dı.12 1921üstle e Ö iş, İs iç e de edi diği ilgi e de e i le i kullanarak kulü ü fi a s a ı içi çeşitli ka akla azdığı a ıla ı da Yusuf )i a Be i se ılla ı a ası da kulü ü aşka lığı ı a ı sı a sos al ilişkile i i de etkili i ul a ı aşa içi de ıştı. Refik Osman Top ılla so a e ede i i Galatasa a ı ıkıl akta ku ta ası ola ak açıkla a aktı. “ıkı tılı gü le ge ide kaldıkta so a, eski ü ele i kulü e dö e ek ö eti de e ide e al a ça ala ı, eski e e i kuşak a ası da i iktida ü adelesi i doğ ası a se ep ola aktı.13 Bu iktidar mücadelesi ilk defa 192 le i so u da su üzü e çık ış, 1932-1933 sezonunda Galatasa a fut ol takı ı ı kötü gidişatı ile do uğa ulaş ıştı.14 Sa ı kı ızılıla ı u ılla daki aşa ısızlığı temelde iki ede e ağla a ili di. Bi i isi, Galatasaray takı ı 1931-1932 sezonunda ligle e işti ak et e işti. Bu du u , zate i a ada a t e futbolcular içi olu suz i etke di. A ı a eski o u ula ı asaktı. Tale ele i kulüple de o a ası ı ap a i kâ ı fazla ula a a i kıs ı takı da a ıl ış, i kıs ı ise sakat olduğu içi kad o a alı a a ıştı. O u ula la ilgili i ko duğu a aşka p o le ise Maa if Baka lığı ı asakla ası, fut ol u ka ağı lise ola Galatasaray Kulübü için büyük i sıkı tı a atı o du. İki i ede i kulüp içi de aşa a huzu suzluk olduğu sö le e ili di. İda e He eti , se e içi de defa değiş işti. Üst üste alı a kötü so uçla ı a dı da gelen eleşti ile , yönetimi olduğu kada fut ol ula ı da olu suz etkilemekteydi.15 Fut ol Yıllığı 96 , der. R. Bayburd, O.V. Sevinçli, A. Akıska. İsta ul, . Gökaçtı, ss. -117. 13 Yeni Posta, 13 Eylül 1933, no: 1127. 14 Süleyman Tekil. Galatasaray Dünden Bugüne: 1905-1982 İsta ul: A set Mat aa ılık, 15 G.sa a Niçi Ye ili o ? Türkspor, 27 A alık 1933, no: 16. 11 12 , s. . Galatasa a a yönelik e se t eleşti ile i Şefik ti.16 Kısa sü ede kulüp içi deki sahi i a ı za a da kulübün ü esi ola uhalif g u u se ol is i e dö üşe ek ola Şefik azıla ı da, takı ı kötü gidişatı ı yönetime mal ediyor; Galatasara ı ko i ezo la ı a gi mesi i Eş ef e ut hali le e e i takımlarla maç ü kü ol adığı ı sö lü o du.17 Eş ef Şefik de diğe uhalif ü ele gibi, Liseli talebelerin takı da o a a a ışı ı ve söz ko usu kötü gidişatı, kulübü p ofes o el anlamda yeniden yapıla dı Şu at nefsi ak içi i fı sat ola ak gö ekte di. Ancak yaptığı ağı eleşti ile ta ihli ko g ede kulüpte ih aç edil esi e mal oldu. Sadun Galip kongrede, Eş ef Şefik e üdafaa hakkı e il e esi i se t çalışa la ı i dille eleşti i o ; Yusuf Ziya Bey ise eski heyetlerde aşa ılı ola adıkla ı ı sö le e ek, ö eti i ediyordu.18 İşte u ko g ede ateşle işti. Milli et te aşa a la Cu hu i et e, “o ge çle e de edil esi ge ektiği i iddia uhalif g u u Posta da a ılığı a kada gide Vakit e tü İsta ul sü e i fitili i ası ı Eş ef Şefik i ih a ı dan söz ediyordu. Açık sö li eli : Bizle falaka ile ü ü üş esille iz. Ço ukluğu uzda ü ükle i a ı da söz sö le ek e ü akaşa se dası ı ü ük suçla da i i di e ilk ektep sı ala ı da ezası kızıl ık spoası dı. Bi çokla ı ız hala fiki le i izi açıkça sö le ek istediği iz akit hala a akla ı ızı altı da o i e değ ekle i keski a ığı ı du u o uz; Eş ef Şefik gi i düşü düğü ü göste e le e ka şı da azıla ı ız ahalle az ak esa eti i ekte i ho ası ı gö e eğile he e gaza a gelip falaka a sa ılı o uz. Os a lı İ pa ato luğu ize ço uk e si aset te i esi ola ak u iki usulde aşka e göste tti ki: Falaka e ellat satı ı! Galatasa a klü ü de hakiki u hu i et ila et ek saati çal ıştı . Peyami Safa Falaka ile Bü ü üş Nesille ö eti i i eleşti i e taha ülsüzlüğü ü dile geti et ek ifadesi, ge ç kuşağa şa s e süre sonra kulüpler a ası i aşlıklı azısı da eski kuşak Galatasa a ekte di. A ak Galatasa a da u hu i et ila ek a la ı a da geli o ola ili o ut kaza acaktı. Ge ç e üyeleri ö eti i ele geçi e e i e, Yusuf )i a Be 19 i di? Kulüp içi çatış a, bir uhalif kuşak ola ak ta ı ladığı ız grubun aşta ol ak üze e Galatasa a da peş peşe istifa edeceklerdi. Ö iş i kulüple ilişkisi i kesil esi i üstü de he üz i hafta geç ede Eş ef Şefik i Şu at ta ihi de Akşa Gazetesi deki azısı da o ta a attığı p oje, Ateş-Gü eş i asıl e ha gi Galatasa a e Eş ef Şefik Be , Türkspor, 7 Ocak , o: . Ce Ata e oğlu e Ah et Çakı ı iddia ettiği i aksi e Eş ef Şefik, kulüpte ih aç edil esi le so uçla a ağı eleşti ile i i Oli pi at ta değil; Akşa Gazetesi de azı o du. Bknz. Akşa , 12 Ekim, 2 A alık 1932; 2 Ocak 1933. 17 Akşa Gazetesi, 12 A alık 1933. 18 Kemal Onar Özel Arşivi. Galatasaray Kulübü ü ö e li isi le i de O a , a ı la ak istediği Galatasa a a ilişki a ı, elge e çeşitli azıla ı üze i de çalıştığı sı ada, a şi i i i kıs ı ı Meh et Ali Gökaçtı ile pa laş ış; Gökaçtı da Ateş-Gü eş ile ilgili i çalış a içi de olduğu u ildiği de O a ı a şi i de ilgili ölü le i a a ulaştı ıştı. O a ı a ıla ı ı de lediği üç iltlik Hatı ladıkla ı dan adlı çalış a ılı da Va lık Ya ı la ı ta afı da a ı la dı. 19 Galatasa a da Nele Olu o ? Gol, 7 Ocak 1933, no: 89. 16 a açla o ta a çıktığı ko usu da e ze siz ipuçla ı vermekteydi. Eş ef Şefik, ülke e gele ek a a ı takı la la aç ap ak üze e özel ola ak seçil iş fut ol ula da kurula ağı dan bahsetmekteydi. Takı ı a te öü ulu aşı da A ustu a da oluşa seç e geti tile ek i takı uktedi ası ö gö ülü o du.20 O dönem ulusla a ası ka şılaş ala da fut olu i eşiği İ gilte e e kafa tutan Avusturya, modern futboldaki ekolümüzdü. Söz konusu projeyi hayata geçi e ek kişile i is i zik edil ese de e leket spo ida e iliği de uzu se ele te ü e gö üş e A upa spo u u akı da takip et iş ol a gi i özellikle , Ö iş e eki i e işa et edi o du.21 )ate kısa i sü e so a Tü kspo De gisi söz ko usu p oje i a kadaşla ı “adu Galip, Nüzhet Be “eç e takı dö e Eş ef Şefik i aşı da Yusuf )i a Be ile i likte ulu duğu u açıkça o ta a koya aktı.22 haberi spor efkâ ı da çok ses geti iş, gazete e de gile de ha a etli ta tış ala e e aşla ıştı. Oli pi at De gisi, seç e takı ı kad osu da sade e İsta İz i , T a zo , Konya ve Adana gibi muhtelif kentle de fut ol ula a iş e eğiti apıla i kâ la ı sağla a ağı ı de fut ol ula ı ulu a ağı ı, uştulu o du. Bu, seç e takı ı p ofes o el bir a içi de ola ağı a la ı a gel ekte di. Ke al ‘ıfat, a ı de gide a ı la a takı ı özel ka şılaş ala şe ada İsta ap ak üze e u ua e i azısı da, ı tıkala a ölü e ek, seç e ı tıkala a gö de il esi ge ektiği i sö lü o du.24 Bu ul a a ı i ko u da, Batı da öğ e diği i Doğu a akta ı o du. Olimpiyat ı hiç hoşla olu lu aklaşı ı ka şısı da, Tü kspo u adığı açıktı. De gi e gö e, kaldı a ak i kişafı he üz ul a ıştı. geçi ile ekse, seç e takı ı ge ektiği yazıl akta dı. 25 doğ uda Yi e de ko usu da iki e ölü A ı ta ihle de takı üteşe Tü ki e i ö le spo ü ük is kapta lığı ı akı da faali ete geçe eği e dai bu ü esi p ofes o elleş e i as aflı bir proje illa hayata )eki ‘ıza “po el de i a edile eği a e gi ızı de ke , çoğu luk sa ı-lacivertten a a dı. Hepsi 26 i ekip ta afı da ku ula ak seç e takı ı sa ı-lacivert seçilmesi ilk a da kulağa şaşı tı ı gelmekteydi. Niteki ızı adı la i kulüp ku ee Gazetesi e göre, spo efkâ ı seç e takı ı fo üştü ve azıla ı sa ı-kı eski Galatasa a lıla da oluşa p ofes o ellik kokusu Fe e ahçe ka ul edilmesi ve onun üze i de çalışıl ası ö ü de ha e le de ası da e aldı. Akşa defa “a ı Kı u 23 ülke futbolu için yeni bir model öngörüyor ve A adolu u p ojede ul da değil; A ka a, e kle i i kısa i sü e so a a ı eki i u a a çalıştıkla ı gü de e gele ekti. Gol De gisi e kulü ü ilgi e e ö eti i i ifadeleri, a ı za a da u kişile i eski Avustur a da Blu isi li i a t e ö ü gö de ile eği, a ak u kişi i aşlı ulu duğu içi , a ı asıfla a sahip daha genç i a t e ö ü talep edildiği de dö e i gazetele i e a sı a ha e le a ası dadı . 21 Eş ef Şefik. Mühi Bi P oje Akşa Gazetesi, 24 Şu at . 22 “eç e Takı Fe e ahçe Ol az ı? Türkspor, 11 Mart 1933, no: 24. 23 “eç e Takı a Ki le i Gi esi Muhte el Olimpiyat, 4.3.1933, no: 97. 24 Kalpakçıoğlu, I id. 25 “eç e Takı “aç a Takı Hali e İ kılap Etti, Türkspor, 28 Mart 1933. 26 “eç e Takı ı Fo ası Akşa , 1 Mart 1933. 20 kulüpleri ile girdikleri mücadeleyi de gözler önüne sermekteydi: Uzu se eler e ek verdiği iz ve re gi i çok sevdiği iz sarı kır ızı kulü ü üzü is i ola aktır. Herhalde güzel ir lokali iz ola ak, kuvvetli bir fut ol takı ı ız ola ak ve herhalde Galatasaray kadar şerefli ir kulüp ola ağız. Bi a ılık kulü ü e ait olduğu ge ekçesi le “a ıkı bu defa, sa ı kı 27 ızı is i i ala ayan eski Galatasa a lıla ızı ı e dola ısı la Galatasa a ı çağ ıştı a ak i aşka is e, Ateş Gü eş e ö eldile . Ateş Gü eş e latla ı zate uzu a i sü edi Galatasa a lıla içi kulla ıla ifadesiydi.28 Ateş-Gü eş, spo efkâ ı da ü ük ta tış ala a ata tü i takdi u ola la ı so u da, azı da ku ul uş oldu. Kulüp, ileride ta tışıla ağı üze e, ge ek p ofes o el hü i eti ve ge ekse dış te asla a e diği ö e akı ı da Eş ef Şefik i sözü ü ettiği seç e takı ı işle le i i e i e getirmekteydi. A ak Ateş-Gü eş, i spo projesinde i a et değildi. Kulüp, sivil dinamiklerin oldukça za ıf olduğu spo dü ası da li e al gö üşlü si asi elitlerin ka atla ı altı da gelişe ekti. De letçi ü ok asi i spo a la ışı ı çok uzağı da ola bu kulüp, ancak li e alle i de let katı daki güçle i i a i i te ite uğ adığı ılı a deği ayakta kalabilecekti. ** Şu at ta Eş ef Şefik in ihraç edilmesinden Temmuz a ı a kadar geçen sürede Galatasaray Kulü ü de a ıla la ı sa ısı ı i i edi i ulduğu ili o utta olduğu sö le e ezdi. Peki, a ılıkçı g u u sosyo- köklü bir kulüp için tehlike yaratacak bi ekonomik a ka pla ı Galatasa a ı ekte di. Bu aka ı Galatasa a gi i aki i ola ak kulü ü gü ü hakkı da i takı miydi? Tü kspo De gisi e gö e, Galatasa a da a ıla la ı İş Ba kası İsta ul Şu esi i kıs ı üteşe e u la ı idi. De gi, Ateş-Gü eş i ku a la ı ipuçla ı sağla a ili isle , diğe kıs ı da a ka ı İsta ul şu esi e kâ ı ol ası se e i le, Galatasa a daki diğe İş Ba kası çalışa la ı ı da istifa ederek yeni kulübe gi ele i i ekle e pek ta ii i ha eket olarak değe le di Galatasa a da a ıla la ı isi le i i e eslekle i i deta la ı la e is i dokuzu İş Ba kası ı çeşitli kade ele i de gö e yönetici, sigo ta ı e gazete i gi i çeşitli işti.29 Olimpiyat Dergisi ise apa işti. Bu a gö e i i edi e u la dı. Ge i kala la a ası da eslek g upla ı da kişile e astla akta dı.30 Gö üldüğü gi i, Ateş-Gü eş Kulü ü ü ku uluşu a ö de lik ede kad oda afe istle ola ak da bilinen İş Ba kası g u u u dikkat çeki i i ağı lığı a dı. İş Ba kası Celal Ba a ta afı da 1924 ılı da, ülkede özel se a e gi işi le i i teş ik ede ek illi i a ka ola ak ku ul uştu. Korkut Bo ata ı da eli ttiği gi i, erken Cumhuriyet döneminde siyasi kadrolarla sermaye çevrelerinin bir araya gelmesinde önemli bir yere sahip olan banka, çeşitli iktisat politikası ka a la ı ı özel sektörün 27 28 29 30 “a ıkı ızı Kulüp Faali ete Geçti, Gol, sene: 10, no: 309, 1933. “a ı Kı ızı da Ateş Gü eş e Ateş Gü eşte Ha ada Bulut a a Ka şı Niha et , Türkspor, 15 Temmuz 1933. Galatasa a da Çekile le Ki le di , Olimpiyat, no: 115. ı? Türkspor, 8 Temmuz 1933. istekle i doğ ultusu da ö le di ede oldukça etkili i rejim eliti içinde li e al gö üşü temsil eden Ba a sektö ü ka ı an ve de let gi işi askı g u u oluştu e İş Ba kası çe esi, de letçile ta afı da özel iliği i altala a a çalışa kadroya, İş Ba kası' ı F a sız a ka şılığı ola ''çıka ı'' a la ı da da kulla ıla uştu. Bu a ağlı ola ak Ba i zü e ola ak gö ülmekteydi. Bu ue d'affai es de esi le e ek, a ı za a da ''affai iste'' söz üğü ü çağ ıştı a ak şekilde ''aferistler'' denmekteydi.31 Tü kspo De gisi, İş Ba kası da çalışa Galatasa a ü ele i i a ıl ası ı, Yusuf )i a Ö iş i İsta a ka ı üst düze ul Şu esi Müdü ü Ö iş dışı da, kulü ü ie i e kulüpte ö eti isi ol ası la ilişkile di il işti.32 İş Ba kası aşka lık koltuğu da otu a Cevat Abbas Gürer de İş Ba kası İda e Me lisi ü ele i de di.33 A ı a İş Ba kası Ge el Müdürü ve dönemin İktisat Vekili Mahmut Celal Bayar ı da kulüp ü esi olduğu ili ekte di. Peki, a ka ile ku ula o ga ik ilişki i kulü e fi a sal destek sağladığı da söz edilebilir miydi? Ateş-Gü eş, ile ide gö üle eği gi i, spo tif ve sosyal olmak üzere çok ge iş i elpazede faali et göste iş; fa klı kulüple de e hatta kentlerden futbolcula ı kad osu a dahil et iş e i çok a a ı te as ge çekleşti e il işti. Tü u la diğe kulüple i ka şısı daki gü ü ü 1920 le i so u da desteklediği ili apa a a ağı ali ette işle di. Bu anlamda Ateş-Gü eş i addi ola akla ı da iti a e ekle İsta aldığı pekâlâ söylenebilirdi. İş Ba kası ın özellikle ul da fut ol, oks, atletiz i likte, Ateş-Gü eş e doğ uda edile e işti .34 A ak ülke i e fut ol ula a İş Ba kası da Galatasa a e de iz ilik gi i spo dalla ı ı i a dı ı olup ol adığı tespit aşa ılı fut ol ula ı ı kulü e kat ak ça ası daki ö eti ile i , e u i et sağla a a ö elik aatle i i , e azı da takı ı ö e li o u ula ı da Fa uk e ‘eşad ezdi de ge çekleştiği tespit edil işti .35 De leti li e al ka adı a ola akı lığı Gü eş i ükselişi de fa klı di a ikle i a lığı a işa et ettiği i ge çektir. Ateş-Gü eş Kulü ü ü , he üz kâğıt üstünde bir proje halindeyken bile profesyonel bir apıla a içi de ola ağı ili takı ı ku ekte di. Ya a ı takı la ka şısı da a ga eti deki ö eti ile i, aze istihda a lık göste e ile ek bir futbol aze se u tdışı da tahsil gibi vaatlerle ülkenin en iyi fut ol ula ı ı transfer etmeye çalış akta dıla .36 Bu tip ikna yöntemleri, siyasi elitlerin sporda amatörlük iddiası a ta a e a kı ı dı. “po u şöh et e pa a a ulaş ak e i e, iyi huyluluk, sorumluluk e sağlıklılık gi i itelikle i gelişti il esi içi apıla i etki lik ola ak algıla ası a Korkut Boratav. Türkiye İktisat Tarihi (İsta ul: Ge çek Ya ı e i, ; Ta ıl Bo a. Celal Ba a , Mode Tü ki e de “i asi Düşü e İsta ul: İletişi Ya ı la ı, , ilt , ss. -554. 32 Ke al O a da a ıla ı da İş Ba kası da çalışa Galatasa a lı Ad a Akıska ı Galatasa a ı ı akıp Gü eş e geç ediği içi Yusuf )i a Ö iş ta afı da İsta ul Ye i Ca i Şu esi de T a zo a sü üldüğü ilgisi e e verir. Kemal Onar. Hatırladıkları dan İsta ul: Va lık Ya ı la ı, , Cilt: , s. . 33 Turgut Gürer. Atatürk’ü Yaveri Cevat A as Gürer: Cephede Me lise Büyük Ö der ile Yıl İsta ul: Gü e Ya ı e i, , s. . 34 Türkiye İş Ba kası Tarihi İsta ul:İş Ba kası Kültü Ya ı la ı, 2001) ss. 152-153. 35 Ke di İşle i Başı da, Kır ızı-Beyaz, o: , Şu at ; o: , Ma t . 36 Vala “o alı. Beşiktaş Tarihi İsta ul: Be Ka Bası e i, , s. ; Özde i Kalpakçıoğlu. Galatasaray’da Bilinmeyenler İsta ul: “i u g, , s. 112. 31 gayret etmekteydiler.37 Bununla birlikte, daha ö e eli tildiği gi i Ateş-Gü eş i ükselişte olduğu dönemde siyasi elitlerin spor konusunda mutlak bir uzlaş a içi de olduğu söylenemezdi. da Tü ki e “po Ku u u u ku ul ası la de letçile i spo ala ı daki üfuzu a t ış, ancak Beden Te i esi Ge el Müdü lüğü ü ku ulduğu 19 a la ı la ko solide ol a ıştı. A ak spo u Gü eş i a lığı ı sü dü ılı da kada Ke alist spo politikası he üz ta de leti utlak hega o ası a gi esi gittikçe zo laşa aktı. Ateş-Gü eş, faali ete geçe geç ez a a ı takı la la te asla edile ilk dış te as, ka şılaş ası dı. 38 Ma a ista da esi le, Ateş- ılı da Cu hu i et i A ustu a da . Yılı şe efi e düze le e Li e tas, Yu a ista da “eget takı la ı Ateş-Gü eş i İsta ap a a aşladı. Tespit Oli piyakos, İs iç e de ul a da et ede ek Ta is a “e ette e aç aptığı takı la da azıla ı dı. Bu o ga izas o la ı çoğu Fe e ahçe Kulü ü ile iş i liği içi de ge çekleşti il ekte di. 39 Bu ha çe i Felek i işti. 40 ifadesi le Ateş-Gü eş, Galatasa a ı a a e i Fe e ahçe eka eti i dostluğa Bu, Ateş-Gü eşli ö eti ile i eski kulüple i e ka şı aşlattıkla ı psikolojik sa aşı pa çası ola ak o u la a ili di. Ateş-Gü eş ve Fenerbahçeli futbolcularda oluşa 41 bir uhtelit takı ı a a ı takı la ka şısı da aldığı aşa ılı so uçla , 1937 ılı da Futbol Federasyonu nun Yugoslavya ka şısı da o a a ak açta illi takı ı, u iki kulü ü gündeme getirdi.42 Ge çekte de Gü eş Kulü ü, dö e i illi takı o u ula ı da ku a ağı sö le tile i i i diğe güçlü eki i Fe e ahçe ile e a e hüviyetinde çalışı o ; kâh a a ı takı la ı İsta ul a da et ede ek, kâh u tdışı da tu u ala düze le e ek ulusla a ası te asla a i za atı o du. Fut olu dışı da kulü ü ö e i diğe spo dalı gü eşti. Çekosla ak a da gele i gü eş takı ı la apıla ak ka şılaş ala ı organizasyonu Gü eş Fede as o u ta afı da Gü eş e e il işti.43 A ka a da açıla şu esi ta afı da ü ük gü eş e diği ılı da Gü eş Kulü ü ü üsa akala ı düze le iş e Halke i de düzenlenen bu organizasyona Atatürk de teş if et işti.44 “po da p ofes o ellik, özel teşe üs e kulüp öze kliği gi i olgula dikkate alı dığı da Ateş Gü eş i pek çok açıda li e alle i spo a la ışı ı a sıta de letçi elitle i esafeli ta ı la ı ı i kulüp olduğu iddia edile ili di. A ı a aksi e fut olun popülaritesi liberallere oldukça cazip gelmekteydi. Ateş-Gü eş ö eği de de, iza a esi de e ala Cumhuriyet Hükümeti nin büyük Akı , s. . Son Posta, no: 1182, 28 Ekim 1933. 39 Olimpiyat, no: 163, 1934; Cumhuriyet Gazetesi, Nisa ; Ma ıs ; 1935. 40 Burhan Felek. Geç iş )a a Olu ki, Milliyet Gazetesi, 2 Nisan 1978. 41 Gökaçtı, s. 129. 42 Kır ızı-Beyaz, no:6, 19 Temmuz 1937. 43 Kı ızı-Beyaz, no:20, 25 Ekim 1937. 44 Atatü k A ka a Halke i de, Türk Spor Kurumu Dergisi, no: 88, 14 Mart 1938. 37 38 Hazi a ; Hazi a i ehe i et e diği atçılık, i i ilik, atı ılık e dağ ılık gi i ata eşgul ol ak Bu 45 ağla da addesi e ağ e , yöneticilerinin e fazla atı ı ı fut ola aptıkla ı gö ül ekte di. de iktida a gele gelmelidir. “po u üdafaası a hazı la a spo la la De ok at Pa ti i de let hege o ası da spo ala ı daki li e al açılı la ı akla ku tulduğu ler, spor kulüple i i ku ul ası ö ü deki ü ok atik e gelle i o tada kaldı ıldığı, fut olu diğe spo dalla ı a ası da si ile ek kitleselleş e e aşladığı, profes o elliği aşladığı i dö e di. Bu çerçevede es i et kaza dığı e p ofes o el akıldığı da illi ligle i ku ul a a ılı da P ofes o ellik Nizamnamesi ni kabul ede Fut ol Fede as o u Başka ı Ul i )i a Ye al'ın bir taraftan eski bir Ateş-Gü eşli, diğe ta afta ise Demokrat Parti üyesi ol ası pek de şaşı tı ı değildi. Önemli bir not olarak kaydetmek gerekir ki De ok at Pa ti i iktida a geldiği se e, Yusuf )i a Ö iş de aklaşık otuz ıl so a e ide Galatasa a Kulü ü aşka lığı a üksele ekti . Ateş-Gü eş i önde gelen üyelerinden Fuat Köprülü ve Celal Bayar ı De ok at Pa ti i ku u ula ı a ası da ol ası ı a ı sı a, yine kulüp üyelerinden Eş ef Şefik Ata e ve Kemal Salih Sel gibi isimlerin de Demokrat Parti safı da si asete atıl ala ı kayda değe dir.46 Ateş-Gü eş Kulü ü ü de leti li e al ka adı ile ilişkisi i spo dışı faaliyetleri üzerinden de izle ek ü kü . He şe de ö e Ateş-Gü eş i , iza a esi de e aldığı şekli le içti ai i kulüp ola ak ku ulduğu a dikkat et ek ge eki . Nizamname i iki i a açla ı da ilki ükselt ek Ce i eti i illi kültü addesi de e ala ku uluş e ülkü dai esi de il i, sıhhi, bedii, iktisadi, içtimai ve terbiyevi seviyeyi e iki isi Öz Tü k dili e e a la ı ile alakada ola ak T.D.T.C Türk Dili Tetkik u hususta tespit ede eği esasla ı a a a çalış ak şekli de eli til işti. Daha önce sözü edilen spo a ilişki a aç ise üçü ü sı ada gel ekteydi. Ateş-Gü eş Kulü ü ü spo dışı etki likle i a ası da ko fe a s, ça , alo, film gösterimi, ıl aşı eğle esi e ço uk şe likle i i yer aldığı gö ül ekteydi. Başta Ce at A as Gü e ol ak üze e, Fuat Köp ülü e Neşet Ö e Be gibi dönemin önde gelen siyasi figürlerinin e diği ko fe a sla da Kültü İ kıla ı, Ya ılışı e Ulu Gazi e Tü ki e i esi likte ku ta a Tü k I kı e Dü a a u izesi gi i ko ula işle ekte di.47 Özellikle kulüp aşka ı Gü e i sö le le i de kulla dığı dil, kulü ü öz Tü kçeyi yaymaya yönelik hassasiyetine güzel i ö ek teşkil et ekte di.48 Tüm bu faaliyetlerin resmi ideoloji ile kusursuz içi de ö tüştüğü pekâlâ sö le e ili di. Ateş-Gü eş Niza a esi, Ke al O ar Özel Arşivi. D.P. Beledi e Me lisi Na zetle i Tespit Edildi, Milliyet, Kası . 47 Ateş Gü eş Dü kü Ko fe a s, Olimpiyat, o: , ; Ateş Gü eşteki Ko fe a s e Ça , Olimpiyat, no: , ; Ateş-Gü eş Kulü ü ü Yıl aşı Eğle esi, Olimpiyat, no: 141, 1934. 48 Top De gisi ta afı da a ı la a , Gü e e ait e e ede se ta a ı öz Tü kçe söz ükle de oluşa ko uş a ı altı da ge işçe i sözlüğe de e e il işti . Bk z: Top, no: 6, 29 A alık 1934. 45 46 Taksi “ı asel ile deki kulüp lokalinde ge çekleşti ile etki likle e çoğu lukla kulüp ü ele i e ailele i de oluşa aklaşık üz elli kişilik i kitle katılı dı. ılı da Celal Bayar şe efi e düzenlenen Celal Be Gü ü adlı ço uk şe liği e gele le a ası da Ba a ı to u u De i taş e Fuat Köp ülü ü oğlu O ha Köprülü de bulunmaktaydı.49 Ateş Gü eş, İş Ba kalıla ı, üteşe isle i e diğe li e al gö üşlü siyasi elitle i aze ko fe a sla da, aze ça topla tıla ı da, aze se ıl aşı eğle ele i de bir araya getiren içtimai bir kulüptü. Kulüp, gü ü ü de leti alı o du. Kulüp Başka ı Ce at A çe esi de ola kişile i as Be li e al ka adı da utad ze at ola ak da a ıla ; Mustafa Ke al i he dai aşı da gel ekte di.50Kulü ü kıde li ü esi Celal Bayar, ekonomiye dair gö üş e çalış ala ı la Mustafa Ke al i takdi ettiği i si aset ada ı dı. İş Ba kası ka i e i Ba a ı sadece eko o ide a la a güçlü i uz a ei i i i odak hali e gele ek, dö e i De letçi ka adı se ö eti i ola ak ü le elli ol is i İ ö ü ile aşlı si asi figü le i de i likte politik ada ı ı si asi i eka et içi de olduğu aşikâ dı. ekilliği den aş ekilliğe ükseltmesi ö eti Gü eş Kulü ü ü önde gele esi i değil; rejim eliti içinde i i ol ası ı sağla ıştı.51 esai ap ası a ağ e , ılı ı Eki a ı da Atatü k ü Ba a ı iktisat eliti içi de li e alle i gü ü ü a tı a aktı. u iki si ası ı Mustafa Ke al ile ola etafo u u kulüp faaliyetlerinde yoğu u iki de let i şekilde işle akı lıkla ı, Atatürk esi so u u u doğu a aktı. Atatürk ile gerek nesnel, gerekse sembolik düzeyde kurulan ağ, p ofes o ellik e fut olda a attığı eka et oktası da dö e i spo politikala ı a a kı ı tutu u a ağ e Gü eş i , de leti ağı lığı ı he alanda olduğu gi i spo da da a ttığı la ı dü ası da uzu a i sü e a akta kal ası a a dı ı ola aktı. Gü eş Kulü ü ü Atatürk ile ilişkisi i kaç değişik içi de ke di i göste i o du. Ö elikle kulü ü aşka lığı ı Mustafa Ke al i a ei i apı o ol ası ü ük i güç ka ağı dı. İki isi kulübün Ateş-Güneş şekli deki is i i Gü eş olarak değişti e ke dile i ilki , iki isi ılı da ol ak üze e kulü ü iki defa zi a et et işti.52 Atatürk ve i kılapla ı üze i e düze le e ko fe a sla ı çekiliyor; ço uk şe likle i de Atatürk e utlaka i defa tü de Mustafa Ke al di. A ı a efe a s apılı o du. a ı sı a, ıl aşı kutla ala ı da Atatü k e telg aflar ethi ele okunuyor; kulü ü he e he etki liği de Gazi e Ma ıs gü ü ü Atatü k Gü ü ola ak ka ul edil esi teklifi ilk ılı da Gü eş Kulü ü ta afı da TİCİ e su ul uş e i so aki se e ülke çapı da apıl a a illeti i deha gü eşi, aşla ıştı.53 Kulü e ait azılı e sözlü Gü eş aşlı Ata ız Ma ıs kutla ala ı eti le de e ala Tü k e Tü k a lık e e liği i a ata se gili gü eşi iz Ateş-Gü eş Ço ukla ı ı Celal Be Gü ü, Olimpiyat, no: 148, 1934. Gürer, s. 373. 51 Bora, s. ; Bozdağ, ss. -64. 52 Atatü k Gü eş te, Gol Spor, o: , ; Ata e oğlu, Ce . Atatürk ve Spor İsta ul: Hisa a k Kültü Ya ı la ı, . 53 Haka Uzu . Milleti İ adesi le Oluşa Bi Ba a : Atatü k ü A a Ma ıs Ge çlik e “po Ba a ı e Atatü k Dö e i de Kutla ışı, Karade iz Araştır aları, Cilt: , o: , Kış , ss. -125. 49 50 gi i ifadele a Gü eş i etafo ik düzle de de Mustafa Ke al ile ilişkile di i o du. Kulü ü le i de e ala gü eş Atatü k ü; gü eşte çıka altı şule de Ke aliz i altı ok unu temsil ediyordu. Hız aldı Atatü k te / Al ı Ölçülmez gü ü “a aldı a / Başta kolda a akta/ İle i du ada ile i Atatü k te / O u sözüdü sözü Ülküde he Ad aldı açık uka da sa aşta/ O a ağlıdı özü / İle i du ada ile i Atatü k te / O a tap aktı işi Yaşa ke de ölü ke de/ O e i Gü eş i / İle i du Nihad Topçu aşı ta afı da kale e alı üze i de ku ada ileri 54 ış Gü eşlile e ait u a ş, kulübün Atatürk a a çalıştığı ki liği tas i et ekte di. Atatürk fetişiz i i , Galatasaray, Fenerbahçe e Beşiktaş gi i çe ek ası lık ul a a çalışa Gü eş e azi e e köklü aidi etle e sahip spo kulüple i i es i ideoloji ile ö tüşe söylenebilirdi. Öte yandan kulübün ta eş u da Celal Ba a ı e güçlü i a ası da e ki lik kaza dı dığı ükselişte olduğu ılla da rakiplerini geride ı aka ak ülke i e güçlü kulübüne dö üş esi e a dı da Atatü k ü ölü ü le aşla a sü e i aşı da faali etle i e so e esi de tesadüf değildi. ** Ateş-Gü eş i kısa sü ede sağladığı spo tif aşa ı ele alı dığı da, si asete ü ele i i söz ko usu ükselişte o adığı ol bir defa daha fark edilecektir. Gü eş, yeni bir kulüp olduğu da dola ı es i ligle e Üçü ü Kü e de ağ e , kulüp yöneticileri Bi i i Kü e e kesti ede güçlü kulüp ılı da ku ula Ateşaşla ak zo u da olması a çık ak için Ku kapı e İsta ulspo gi i kulüplerle i leş e yoluna gideceklerdi. Bi leş e gi işi le i aşa ılı ola a ış, a ak 55 Te uz a ı daki İsta ku u ula ı da ul Bölgesi “po Ko g esi de Bölge Fut ol Başka lığı a kulübün Ke al ‘ıfat Kalpakçıoğlu u edebilecek güçte i takı ılı ı seçil esi, Gü eş i Birinci Kü e de ol ası gerekçesiyle Bi i i Kü e e dahil edil esi le so uçla ü adele ıştı.56 Gü eş takı ı, Balıkesi de İz i e ülke i fa klı ke tle i de kad osu a kattığı ete ekli o u ula ı ile lig serüvenini aşladığı 1938 sezonunu ise İsta -1936 sezonunda eşi i, 1936-1937 sezonunda ikinci olacak; 1937- ul Bi i i Kü e e a ı za a da Milli Kü e şa pi o u ola ak kapata aktı. Kulü ü ligdeki so sezo u da akaladığı şa pi o lukta, Celal Ba a ı Kır ızı-Beyaz, 25 Nisan 1938. Cumhuriyet, Ma ıs . 56 Cumhuriyet, 22 Temmuz, 5 Kası 54 55 , o: . Akta a Gökaçtı, s. . aş aka ol ası ı a dı dan Fut ol Fede as o u aşka lığı a geti ile kulü ü ku u ula ı da “edat ‘ıza İstek i pa ı olduğu düşü üle ili . Laki Fede as o , daha ö e eşi e astla a ış i a e aj u gula ası a aş u a ak, Gü eş i ke disi ile a ı pua a sahip Fe e ahçe e Beşiktaş ı ge ide ı ak ası ı sağla ış; hatta Beşiktaş ı ligi a ağlup kapat ası a ağ e şa pi o luk u a ı ı Gü eş e e kulüp a e aj u gula ası ı işti. Siyah e azlı a attığı adaletsizliğe iti az ede ek, Gü eş lehi e alı a nihai karar spor çevrelerindeki ta tış ala ı ale le di e ekti.57 Kı ızı-Beyaz De gisi Gü eş i kaza dığı kapatıla ağı ö ü de çıka sö le tile e i e ap u şa pi o luğu , dört ay önce kulübün ahi eti taşıdığı ı iddia etmekteydi.58 Gerçekten de kısa i sü e ö e kulü ü spo şu ele i i kapatarak sadece içtimai bir kulüp olarak faaliyetlerine devam etmesi gü de e gel işti. Eli izdeki ilgile kulü ü aldığı u ka a ı ilgi su ede i ko usu da kesi asa da a ı ta ihle de Fe e ahçe e Beşiktaş ı da kapatıla ağı a dai sö le tile i ya sıdığı gö ül ektedi . 59 Bu dönem esase kulüple a ası da fut olda ka aklı oluşa ası a eka eti önlemeye yönelik birer hamle olarak, ülke i pek çok e i de spo kulüple i i kapatıldığı ahut tek i kulüp çatısı altı da i leşti ildiği ili kulü ü kapatıl ası ı ektedi .60 Doğ uda ilk defa Galatasa a ile o a a so i ağla tı ulu a a ış olsa da açta aşa a ola la ı a dı da gü de e gel iş ol ası dikkat çeki idi . Ku ulduğu gü de sü eç ile le ekte di. dedikodula i e i Gü eş ile Galatasa a a ası da uzlaş a e eka ete da alı ikili bir te üte adi e iti a e Ateş-Gü eş i ış e aşa a Galatasaray 6- kaza ile i leşe eği e ö elik ası da e alı ke , sahada iki kulü ü fut ol takı la ı a ası da a a sız ü adele aşa dığı gö ül ekte di. A alı o a Galatasa a şiddet ola la ı ı aç ola ak da ili e ilk ka şılaş a hükü et ıştı. İki takı ı istis asız tü A alık te e kezi de çok fe a ka şıla dığı u açı açla ı hadiseli geçi o du; a ak Te uz ta ihli so ka şılaş a de leti spo kulüple i a ası daki eka ete e üst düze de üdahale et esi i kaçı ıl az kıldı. Bu a ı za a da spo ta ihi izde de k itik i kı ıl a oktası dı. İs et İ ö ü açı a dı da i ildi i a ı la a ak a ala ı da eski TİCİ ö eti ile i i de olduğu kulüp ö eti ile i i se t i dille kı adı.61 Bundan sonraki dönemde spor kulüpleri üzerindeki iktidar baskısı eli gi iple i i içi de a ta aktı. Gü eş i kapatıl ası da ilk ola ak spo kulüple i e de let a ası daki ge ildiği işte ö le i iklimde gü de e taşı ıştı. A ak ilgi ç i şekilde, Gü eş i kapatıl ası gü de e geldikte sade e i hafta so a i e a ı de gi, kulüp ö eti ile i i spo Şa pi o luğu Ha gi Kulüp Kaza dı, Cumhuriyet, 7 Ocak 1938. Gü eş Lik Bi i isi Oldu, Kır ızı Beyaz, o: , Şu at . 59 Kır ızı Beyaz, no: 15, 20 Eylül 1937. 60 Tek kulüp ideali i İz i özeli de etki i a alizi içi k z. Yiğit Akı , K.“.K. Ta ihi de Bi A a Dö em: İz i Kulüple i i Bi leşti il esi, Kafsinkaf, de . Akı İsta ul: İletişi Ya ı la ı, , ss. -205. 61 Akı , ss. -205. 57 58 şu ele i i kapat akta azgeçtiğini e kulü ü üs ütü a ttı a ak faali etle i e de a ilhassa fut ol üze i deki çalış ala ı u e sim ede ekle i i aza aktı.62 Gü eş, fut ol üze i e çalış ala ı a ağı lık e diği 1937-1938 sezonunda İsta ul şa pi o ola ak, a ak kulüp ta ihi i do uk ola ı sa ıla ile ek u şa pi o lukta kısa i sü e so a futbol şu esi i lağ ede ekti. Gü eşli ö eti ile a zuladıkla ı faali etle i de ede aşa ı ı akaladıkla ı i dönemde futbol azgeç işle di? Galatasa a ı dördüncü sı ada iti diği ligde şa pi o olarak eski kulüple i e ka şı gi iştikle i ü adelede a açla ı a ulaş ış ola ili le dahilinde olsa da, gü ü ü de leti li e al ka adı da ala Gü eş i i di? Bu du u a lığı ı sü dü esi i ihti al es el koşulla ı ı a tık o tada kalktığı bir gerçekti. Atatü k ü ağı laşa hastalığı si asi elitle a ası da güç dengesinin değişe eği i e de letçi elitle i ağı lığı ı si asi, eko o ik e toplu sal aşa ı he kat a ı da a ta ağı ı ha e isi di. Yusuf )i a Be , sa ıldığı ı aksi e Atatü k ü ölü ü de so a değil; aklaşık açıkla ıştı. 63 i a ö e kulü ü fut ol, atletiz , gü eş e de iz ilik şu ele i i kapatıldığı ı İ ö ü ü Cu hu aşka ı ol ası ı a dı da , de letçi spo a la ışı a a kı ı ta ı la Gü eş Kulü ü ü değişe koşulla altı da faali etle i e de a et esi zaten ü kü ol a a aktı. le i sonunda Galatasaray içinde filizlenen iktidar mücadelesi, spor tarihimizin en özgül de e i le i de i i e ol e iş e Ateş-Gü eş Kulü ü, Ke alist fizik kültü ü e a kı ı i odel- kulüp ola ak spo ta ihi izdeki e i i al ıştı . A ak Ateş-Gü eş e sadece kulüp içi i çekiş e i ü ü ü ola ak değil; rejim eliti içi de spo a la ışı daki a ış a ı i tezahü ü ola ak akıl alıdı . Yusuf )i a Ö iş e eki i, ge elde spo a e özelde fut ola atfettikle i toplu sal işle le devletçi/amatör gelenekten a ıl aktadır. O la a gö e fut ol, he platfo popüle da te sil edil esi, he i a açtı . Bu de spo e i ku ula ülke i ulusla a ası e ede te i esi i taş ada a gı laştı ıl ası oktası da ağla da ülke fut olu u geliş esi içi i ö koşul ola ak gördükleri p ofes o elleş e i, Galatasa a özeli de ge çekleşti e e i e Ke alist spo politikala ı ı he üz ta akı ı da e ede te i esi a la ı la ko solide ol adığı u a a dö e de Ateş-Gü eş i ku uşla dı . “i il di a ikle i oldukça za ıf olduğu spo o ta ı da, kulübün kurucu kadrosu devletin liberal ka adı ı desteği i al ıştı . Kulü ü ku uluşu da şa pi o luğu a uza a dö e Celal Ba a la i likte de let içi de li e al ka adı gü ü ü ıl o u a kulüp, sade e spo tif faali etle de ulu a ı za a da ükseldiği ılla dır. Va lık göste diği eş a ış; düze le e çeşitli etki likle ile liberal elit çevreyi bir araya getiren sosyal bir merkez hali i al ıştı . Liberallerin siyasi ve ekonomik alanda güçle i i ka ettiği ta ihi de so a Gü eş i de he ha gi i faali eti e astla a ıştır. Sporda p ofes o elleş e e i a a la ı idealle i i ge çekleşti e il ele i içi De ok at Pa ti iktida ı ı ekle ele i lazı dır. 62 63 Kır ızı Beyaz, no: 16, 27 Eylül 1937. Son Posta, 27 Ekim . Akta a Gökaçtı, s. .